Uznawana za pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucję. Uchwalona 3 maja 1791 roku na Sejmie Czteroletnim ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów była pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucją. Wprowadzała w Rzeczypospolitej ustrój monarchii konstytucyjnej – zachowywała stanową strukturę społeczeństwa, ale otwierała perspektywy dalszych przekształceń systemu państwowego. Na jej podstawie przyjęto monteskiuszowski podział władz na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, a także zniesiono m.in. liberum veto, konfederacje i wolną elekcję. Choć Konstytucja 3 maja obowiązywała jedynie przez 14 miesięcy, była wielkim osiągnięciem narodu polskiego chcącego zachować niezależność państwową oraz zapewnić możliwość rozwoju gospodarczego i politycznego kraju.
Oryginał rękopiśmienny Konstytucji 3 maja początkowo był przechowywany w Wilanowie w zbiorach Archiwum Publicznego Potockich zgromadzonych przez Stanisława Kostkę Potockiego, uczestnika obrad Sejmu Czteroletniego. W latach 70. XIX wieku na mocy umów rodzinnych archiwum zostało przekazane do podkrakowskich Krzeszowic, a po 1945 roku powróciło do Warszawy i znalazło się w Archiwum Głównym Akt Dawnych.*
Uchwalenie Konstytucji 3 Maja odbiło się szerokim echem w całej Europie. Król Stanisław August zyskał ogromne poparcie, ale spowodowało to także opozycję republikanów oraz sprowokowało wrogość Imperium Rosyjskiego, które od 1768 roku było protektorem Rzeczypospolitej i gwarantem nienaruszalności jej ustroju. W praktyce Konstytucja 3 maja przestała obowiązywać 24 lipca 1792 roku, kiedy to król Stanisław August Poniatowski dołączył do konfederacji targowickiej. Oficjalnie utraciła swą moc 23 listopada 1793 roku. Wówczas Sejm grodzieński uznał Sejm Czteroletni za niebyły, co spowodowało uchylenie wszystkich aktów prawnych przez niego zatwierdzonych, w tym ustawy zasadniczej z 3 maja 1971 roku. W Polsce uroczyście święto to obchodzone jest od 1919 roku.
Niestety z uwagi na aktualną sytuację epidemiologiczną w tym roku gminne obchody zostały odwołane. Mimo to zapraszamy do zapoznania się z ciekawą lekturą na temat historii powstania oraz dziejów polskiej konstytucji.
*Informacje źródłowe: https://pamiecpolski.archiwa.gov.pl/konstytucja-3-maja-1791/
